El Dia de los Muertos

Samhain, Allerzielen, Halloween, de feesten aan het einde van oktober en de eerste dagen van november draaien allemaal om de dood. Traditioneel wordt er namelijk vanuit gegaan dat op die dagen de scheiding tussen hemel en aarde dun is en er makkelijk tussen die twee werelden gereisd kan worden. Hier in het westen vieren we dat met pompoenen en gaan we er vanuit dat vooral spoken en zombies naar de aarde terugkeren. Maar in Mexico pakken ze deze bijzondere periode op een hele andere manier.

Afgelopen dinsdag was het el Dia de los Muertos, een dag die gevierd mag worden. In plaats van te rouwen over het verlies van geliefden, eren ze op die dag hun leven. Ze maken een altaar met foto's, zetten er suikerschedels bij en offeren bloemen en drank. De stad loopt vol met mensen verkleed als skeletten, de een nog mooier opgemaakt dan de ander en er gaan parades door de straten. In al deze drukte wordt er ook nog een bezoek gebracht aan de begraafplaatsen om daar samen met de overledenen te eten.

Luguber? Al voor de komst van de Spanjaarden in Mexico vierden de inheemse volken daar een festival ter ere van de godin van de dood. Want, zo vond men toen, was rouwen over de doden respectloos, omdat de dood een natuurlijke fase in het leven was. Na de dood bleven overledenen dan ook gewoon een 'geestelijke' lid van de gemeenschap.

Voorouderverering

Zo zijn er nog meer plekken waar voorouderverering heel gewoon is. In mijn laatste herberg in Japan, sliep ik boven het voorouderaltaar dat de eigenaar elke avond eerbiedig sloot, om de volgende morgen weer met een gong en een buiging te openen. In het altaar stonden relikwie van zijn voorouders, onder andere twee prachtige samoerai pakken en een aantal zwaarden.

In onze huidige samenleving doen wij niet aan zo een uitgebreid ritueel, maar toch spelen voorouders op een hele andere, onzichtbare manier nog steeds een grote rol in ons leven. En die kan soms heel pijnlijk zijn.

Want, iets wat mijn voorouders hebben meegemaakt kan namelijk nog doorwerken in mijn leven.

Oud trauma

Zo bleek het trauma waarover ik in deze post praat uiteindelijk terug te gaan naar een traumatische ervaring van mijn oma. In haar tijd werd haar leven bepaald door het feit dat mijn opa volledig zeggenschap had over haar, dus ook over haar lichaam. Met het gevolg dat ze weer zwanger werd terwijl de doktoren dat haar een jaar daarvoor hadden afgeraden.

Deze oude geschiedenis, oude structuren kunnen zich uiten op een heel onbewuste manier. Voor mij was dat het zonder na te denken ja zeggen op een verzoek van een man. Het was mijn stille verleden dat mij steeds vast liet lopen, ondanks dat ik wist dat hoe hun leven verliep, niet per se was hoe de mijne moest gaan.

Handelingsonbekwaam

Om uit te zoeken wat me dwars zat en daar niet meer op vast te lopen, ben ik op zoek gegaan naar antwoorden, bij mijzelf van binnen en bij familie leden. Ik luisterde in stilte wat mijn gevoelens me wilden vertellen en heb verschillende therapieën gedaan om meer duidelijkheid te krijgen. Welke impact werken met mijn familielijn nog meer had, lees je in mijn post over stille geschiedenis.

Dit voorjaar ontdekte ik het onderzoek naar handelingsonbekwaamheid van Madeleijn van den Nieuwenhuizen. Ze zocht verhalen van vrouwen van boven de 60 die met deze wet in aanraking waren gekomen, omdat dit deel van onze geschiedenis niet in de boeken voorkomt. Ik belde mijn moeder, ze zei meteen ja en we doken er samen in. Met haar samen heb ik een interview opgenomen en de verhalen van mijn beide oma's opgetekend, zodat die in het archief van Atria, het kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis in Amsterdam komt.

Tijdens deze gesprekken vielen vele stiltes, stiltes die onder andere voortkwamen uit een gevoel van verbijstering over dat wat er gebeurd was. Maar in deze stiltes, hoe pijnlijk ook, voelde ik ook een eerbied. Want ondanks alles, was de weg die mijn voorouders hebben gelopen, de weg die naar mij leidt.

Eindelijk kon ik mijn voorouders de liefde geven die ze zo nodig hadden, doordat ik door mijn aanwezigheid en compassie voor hun het trauma verwerkte, iets waar zij in hun leven geen kans voor hadden gekregen.

Gewone mensen

Ik merk dat het belangrijk is, niet alleen voor hen, maar ook voor onszelf, om onze voorouders als gewone mensen te zien, met hun dromen, hun behoeften en hun pijn. Dit kan door hun gevoelens te waarderen, die in hun leven niet gewaardeerd zijn geweest en te spreken over hun behoeften die nooit zijn vervuld. Maar ook door te begrijpen dat ondanks dat ze misschien keuzes hebben gemaakt die minder wenselijke of zelfs pijnlijke resultaten hebben gehad, zijn net zo menselijk zijn geweest als wij.

Kon ik voor een keer in Mexico el Dia de los Muertos maar meevieren, want ik snap ze nu zo veel beter. Het is niet alleen maar je verkleden en schminken, maar het is je vereenzelvigen met de doden, met hun verhaal, hun wensen en hun dromen. En door dat te doen, vier je het leven.

Sinds een jaar of tien wordt rond deze periode in Nederland en België de dag van de stilte gehouden. Dit jaar was die op 31 oktober en dat is, denk ik, niet zomaar uit de lucht gegrepen. Want het laat ons op die dag juist in verbinding zijn met alles wat voor ons kwam, in ons is en na ons komt.

Verwelkom het verleden, zit er in stilte eens naast en ontmoet elkaar in de pijn en het verdriet. Laat het er zijn en onthoud dat jij hier bent vanwege hun verhaal, hun worstelingen met het leven, met de samenleving, met hun omgeving.

Die kracht, die is het vieren waard!

Wil jij weten of jij een trauma uit je familiegeschiedenis kunt transformeren? Laat het me weten, want dat kan namelijk heel goed in het hier en nu. Onderaan de pagina vind je mijn contactgegevens.

Liefs,

Daphne